ENPRESEN BABESA
FUNTSEZKO PERTSONEN GALERA
BAZKIDE BAKARRAREN HERIOTZAREN ERRELATUA
Gure herrialdean eratuta dauden enpresak 3 milioi baino gehiago dira. Horien % 97k 2 million euro baino gutxiago fakturatzen dituzte eta % 95k 10 langile baino gutxiago enplegatzen dituzte. Jabetza, gobernua eta kudeaketa oso kontzentratuta daude, eta horrek arrisku handia sortzen du euren jardueren jarraitutasunerako.
Euren gain hartzea erabakitzen duten erantzukizun-erregimenaren arabera, badituzte zenbait forma juridiko aukeratzeko, eta, hortaz, zenbait berezitasun legal zergen eta lanaren arloetan; bada, oso komenigarria da berezitasun horiek ezagutzea. Existitzen diren enpresak mota askotakoak dira (enpresa berriak, ETEak, enpresa familiarrak, nazioarteko enpresak…) eta horietako asko pertsona bakarreko sozietateak dira (bazkide bakarra). Agerikoa denez, horrelako enpresetan nabarmen larriagoa da kontzentrazio-arriskua, eta, hortaz, oso kalteberak dira bazkidearen galera (heriotzagatik edo ezintasun iraunkorragatik) gertatuz gero.
Bazkide bakarraren galerak enpresa-jardueraren jarraitutasunerako ekarri ohi dituen ondorioen larritasuna ikusita, bazkide hori (bizirik dagoenean) behartuta dago zirkunstantzia horrek bere interes-taldeengan (familia, lankideak, bezeroak, hornitzaileak, merkatua, konkurrentzia, inbertitzaileak…) izan lezakeen inpaktua xehetasunez aztertzera.
Askotarikoak dira inpaktu hori minimizatzea ahalbidetu dezaketen neurriak edo alternatibak, hala nola prozesuen ingeniaritza, enpresagatik interesatu daitezkeenen bilaketa edo horniduren zuzkidura. Operazioen eremuan (arriskuaren dibertsifikazioa) edo eremu estrategikoan (akordioak bilatzea eta formalizatzea enpresaren jabetzan “sartzeko” interesa izan lezaketenekin) aipatu diren eta enpresak une orotan erabil ditzakeen alternatibak baztertu gabe, zentzuzkoa dirudi segurtatzea enpresak badituela baliabide nahikoak, edozein unetan, horren zaila eta konplexua den egoera bai aurre egiteko, hots, bazkidearen heriotzaren ostean (normalean, fundatzailea) bizirik irauteko. Horretarako, ezinbestekoa da sor daitezkeen ondorio ekonomikoak baloratzea eta enpresari babes-egitura egoki bat ematea kasu bakoitzaren ezaugarrietarako.
Bazkide bakarraren heriotzak berekin dakarrena da partaidetza heredatzen duen familiak zenbait alternatiba dituela aurrean. Bizi-asegurua gerta daitekeen galera handienari dagokion zenbatekoaz hornituko da, eta horrek ahalbidetzen dio familiari aukeran dagoen edozein alternatibari aurre egiteko beharrezkoak diren baliabideak bermatzea:
1. ALTERNATIBA: ENPRESA LIKIDATZEA
Gure enpresa askoren izaera pertsonalistaren eraginez, enpresaren likidazioa alternatiba errealtzat hartzen da kasu askotan. Hala eta guztiz ere, alternatiba hori bakarrik har daiteke kontuan hildako bazkidearen ekarpen funtzionala erabakigarria denean (ezin ordeztuzko figura izateagatik) edo enpresaren finantza- eta ondare-egoera oso negatiboa denean eta jarduerarekin jarraitzea merezi ez duenean.
Horrelakoetan, gomendatzen da enpresa likidatzeko kostua baloratzea, eta baita babes-egitura bat ere ematea (zenbateko horren adinako bizi-asegurua, gehi zergen kostua), horren bidez bermatzeko enpresak likidazio ordenatuko prozesu bati heldu diezaiokeela, kasu horretan, jabetza berriari kosturik sortu gabe.
2. ALTERNATIBA: GERENTZIA
Jabetza berriak erabaki dezake enpresarekin jarraitzea. “Heredatzen duen familiak” ez duenean lotura funtzionalik enpresarekin edo beraren industriarekin, zentzuzkoa dirudi pentsatzea interesgarria izan daitekeela etapa berria kudeatzen duen konfiantzazko pertsona bat izatea (dela “etxeko” enplegatu garrantzitsu bat, dela sortzen diren erronka berriei aurre egiteko eskarmentu nahikoa duen norbait kontratatuz). Horrelakoetan, gomendagarria da baloratzea gerentzia berriaren enpresa-kostua eta izendapenari lotutako gastuak; gomendagarria da, halaber, babes-egitura egoki bat ematea (zenbateko horren adinako bizi-asegurua, gehi zerga-kostua), horren bidez bermatzeko enpresa gai dela etapa berriari heltzeko jabetza berriak ezarritako estandarrekin.
3. ALTERNATIBA: KANPO-SALMENTA
Jabetza berriak erabaki dezake enpresarekin jarraitzea. Hildako bazkidearen familiak erabaki ahal izango du, halaber, "bere partaidetzak merkatura ateratzea". Likideziaren beharra edo jabetza berriaren arrisku-profila izan daitezke aukera hori planteatzera daramaten arrazoiak. Horrelakoetan, gomendatzen da diziplina anitzeko talde profesional espezializatu bat kontratatzea, zeregin hauek betetzeko: enpresa "merkatura ateratzeko" "prestatzea", balizko interesatuak aurkitzea (konkurrentziakoak, inbertitzaileak…), akordioa errazteko eta salerosketa-kontratua formalizatzen laguntzea. Komenigarria da bizi-aseguru bat kontratatzea, zenbateko nahikoarekin -gehi kostu fiskala-, ordaindu beharreko ordainsari profesionalei aurre egin ahal izateko.
4. ALTERNATIBA: BARNE-SALMENTA % 100
Jabetza berriak erabaki dezake enpresarekin jarraitzea. Kasu batzuetan, enpresak izan ditzake, bere kolaboratzaileen artean, bazkidearen heriotzak sortzen duen egoera berria gidatzeko esperientzia eta ibilbide nahikoak egiaztatzen dituzten pertsonak. Hildako bazkidearen familiak erabaki ahal izango du, halaber, bere partaidetza funtsezko kolaboratzaile horri saltzen saiatzea. Horretarako, gomendatzen da diziplina anitzeko talde profesional espezializatu bat kontratatzea, lehenik eta behin beraren interesa eta gaitasuna egiaztatu ditzan; baiezko kasuetan, eskaintzaren proposamena prestatu beharko du, akordioa erraztu eta salerosketa-kontratua formalizatzen lagundu. Komenigarria da bizi-aseguru bat kontratatzea, zenbateko nahikoarekin -gehi kostu fiskala-, ordaindu beharreko ordainsari profesionalei aurre egin ahal izateko.
5. ALTERNATIBA: BARNE-SALMENTA EPEKA
Jabetza berriak erabaki dezake enpresarekin jarraitzea. Kasu batzuetan, enpresak izan ditzake, bere kolaboratzaileen artean, bazkidearen heriotzak sortzen duen egoera berria gidatzeko esperientzia eta ibilbide nahikoak egiaztatzen dituzten pertsonak. Hildako bazkidearen familiak erabaki ahal izango du, halaber, bere partaidetza funtsezko kolaboratzaile horri saltzen saiatzea. Horretarako, gomendatzen da diziplina anitzeko talde profesional espezializatu bat kontratatzea, lehenik eta behin beraren interesa eta gaitasuna egiaztatu ditzan; interesa izan arran funtsezko kolaboratzaileak ez badu ahalmenik salerosketa-operazioari aurre egiteko, partaidetzaren zati baten salerosketa geroratua eskaini dakioke (normalean, horrelakoetan familiak beretzat gorde ohi du jabetzaren kontrola). Horrek ahalbidetzen du, gainera, familiak sarrera-bide duala izatea (salmentagatik eta balizko dibidenduagatik) denbora-tarte batez; gero, tarte hori igarota, jabetzaren kontrola funtsezko kolaboratzaileari eskualdatzea erabaki dezake. Komenigarria da bizi-aseguru bat kontratatzea, zenbateko nahikoarekin -gehi kostu fiskala-, ordaindu beharreko ordainsari profesionalei aurre egin ahal izateko.
